Fundacja rodzinna – stan na 2025

Zabezpieczenie majątku? Optymalizacja podatkowa struktur polskich i zagranicznych? Brak odpowiedzialności osobistej członków zarządu za zobowiązania? To wszystko przewiduje polska fundacja rodzinna. Sprawdź czy warto!

Fundacja rodzinna – najważniejsze informacje

Kiedy można założyć fundację rodzinną

Założenie fundacji rodzinnej jest korzystne w sytuacjach, gdy celem jest długoterminowe zabezpieczenie majątku oraz zapewnienie jego płynnego przekazywania między pokoleniami.

Fundację rodzinną warto założyć, gdy rodzina dysponuje znacznym majątkiem, który chce chronić przed podziałem i niekontrolowaną sprzedażą.

Jest to również efektywne rozwiązanie, gdy planuje się strategiczne zarządzanie aktywami oraz optymalizację podatkową wpływów z dywidend.

Założenie fundacji rodzinnej jest możliwe w Polsce od 2023 roku, dzięki nowym regulacjom prawnym, które umożliwiają efektywne zarządzanie majątkiem rodzinnym i jego ochronę.

Dlaczego warto założyć fundację rodzinną

Założenie fundacji rodzinnej to strategiczne rozwiązanie, które przede wszystkim służy zabezpieczeniu majątku rodzinnego.

Fundacja rodzinna umożliwia koncentrację spółek z grupy kapitałowej, zarówno polskich, jak i zagranicznych, co pozwala na lepsze zarządzanie aktywami oraz ich rozwój.

Dzięki fundacji można przeciwdziałać rozdrobnieniu majątku, co jest szczególnie ważne w kontekście przekazywania go kolejnym pokoleniom.

Ponadto, fundacja rodzinna pozwala na rozdzielenie odpowiedzialności cywilnej – fundacja nie odpowiada za długi beneficjentów i fundatora, co stanowi dodatkową ochronę majątku przed wierzycielami.

To efektywne narzędzie do długoterminowego planowania i zarządzania majątkiem rodzinnym.

Jakie cele realizuje fundacja rodzinna?

Zasadniczym celem fundacji rodzinnej jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej. Cel ten został wprost przewidziany w ustawie o fundacji rodzinnej.

Należy go odczytywać również przez pryzmat dozwolonej działalności gospodarczej fundacji, bowiem fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie:

1) zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2) najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4) nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5) udzielania pożyczek:
a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
c) beneficjentom;
6) obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
7) produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8) gospodarki leśnej.

O ile cele statut fundacji może zakreślić stosunkowo szeroko, tak działalność gospodarczą – główny środek do osiągnięcia celów może być realizowana jedynie w ograniczonych ramach.

Warto pamiętać o tym zakładając fundacje – fundacja w praktyce nie poprowadzi bowiem działalności operacyjnej np. przedsiębiorstwa usługowego, handlowego czy produkcyjnego.

Różnica między fundacją rodzinną a spółką

Fundacja rodzinna oraz spółka handlowa to dwa zupełnie odmienne instrumenty prawne, które mogą być wykorzystywane w różnych celach – od prowadzenia działalności gospodarczej, po planowanie sukcesji czy ochronę majątku.

Poniżej przedstawiamy kluczowe różnice między nimi:

1. Cel istnienia

• Fundacja rodzinna powoływana jest głównie w celu zarządzania majątkiem i zapewnienia jego ochrony oraz przekazywania korzyści (np. środków finansowych) wskazanym beneficjentom – zwykle członkom rodziny fundatora. Jej podstawową funkcją nie jest prowadzenie działalności operacyjnej.

• Spółka handlowa (np. sp. z o.o. czy S.A.) to klasyczna forma organizacyjna dla prowadzenia działalności gospodarczej nastawionej na osiąganie zysku.

2. Charakter prawny i struktura

• Fundacja rodzinna to osoba prawna o charakterze fundacyjnym, która nie posiada udziałowców ani wspólników – jej właścicielem nie jest nikt. Zarządza nią zarząd i może mieć zgromadzenie beneficjentów.

• Spółka handlowa to osoba prawna (lub ułomna osoba prawna) posiadająca właścicieli – wspólników lub akcjonariuszy, którzy mają określone prawa majątkowe i korporacyjne.

3. Opodatkowanie

• Fundacja rodzinna korzysta z preferencyjnego opodatkowania – m.in. nie płaci CIT od zysków uzyskiwanych z określonego katalogu źródeł. Beneficjenci będący członkami najbliższej rodziny są zwolnieni z podatku od wypłat.

• Spółka handlowa podlega standardowym zasadom opodatkowania – zazwyczaj CIT + PIT od dywidend (tzw. podwójne opodatkowanie).

4. Działalność gospodarcza

• Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą tylko w ograniczonym zakresie (np. najem, dzierżawa, obrót papierami wartościowymi).

• Spółka może prowadzić każdy rodzaj działalności gospodarczej zgodnie z KRS.

5. Sukcesja

• Fundacja rodzinna to idealne narzędzie do planowania sukcesji międzypokoleniowej – zapewnia ciągłość zarządzania majątkiem niezależnie od zmian pokoleniowych.

• W spółce sukcesja wymaga dodatkowych działań prawnych – np. sporządzenia testamentu, przepisania udziałów, ustanowienia zarządu sukcesyjnego (dla JDG).

6. Wypłaty środków

• Fundacja rodzinna wypłaca środki beneficjentom według zasad określonych w statucie – mogą to być np. regularne świadczenia lub jednorazowe wypłaty.

• W spółce wypłaty następują głównie w formie dywidend – zależnych od wyników finansowych i decyzji wspólników.

Majątek firmy a majątek fundacji

Jedną z kluczowych różnic między fundacją rodzinną a spółką handlową (czy szerzej – firmą) jest sposób traktowania i funkcjonowania majątku.

1. Majątek firmy (spółki)

W przypadku spółki handlowej majątek należy do samej spółki jako osoby prawnej, ale jest powiązany z interesem jej wspólników lub akcjonariuszy. Wkłady wniesione przez wspólników stają się częścią majątku spółki, a udziałowcy mają prawo do zysków (np. w formie dywidendy) oraz – w przypadku likwidacji – do udziału w majątku likwidacyjnym.

W praktyce oznacza to, że właściciele firmy (np. wspólnicy sp. z o.o.) mają wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących majątku, ale również ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki w ograniczonym zakresie.

2. Majątek fundacji rodzinnej

Majątek fundacji rodzinnej jest całkowicie wyłączony z majątku fundatora oraz jego rodziny. Fundator przekazuje majątek do fundacji, a ta – jako odrębna osoba prawna – staje się jego właścicielem.

Tym samym fundator traci własność majątku, ale nadal może wpływać na sposób jego wykorzystania poprzez odpowiednie zapisy w statucie i powołanie organów fundacji. Z majątku fundacji mogą być finansowane świadczenia na rzecz beneficjentów – np. dzieci, wnuków lub innych wskazanych osób.

3. Bezpieczeństwo i trwałość majątku

• W przypadku firmy majątek jest ściśle powiązany z ryzykiem prowadzenia działalności – może być przedmiotem egzekucji lub utraty wskutek błędnych decyzji biznesowych.

• Majątek fundacji rodzinnej jest chroniony – nie służy prowadzeniu działalności operacyjnej (poza wyjątkami) i może być wyłączony spod ryzyk typowych dla biznesu. To czyni fundację efektywnym narzędziem ochrony majątku rodzinnego.

Kto może zostać fundatorem

Fundatorem fundacji rodzinnej może zostać każda osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych – czyli po prostu osoba pełnoletnia, nieubezwłasnowolniona. Co ważne, fundator może być tylko osobą fizyczną – polską lub zagraniczną. Oznacza to, że spółka, inna fundacja ani żadna inna osoba prawna nie może założyć fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna może mieć jednego lub wielu fundatorów – możliwe jest więc wspólne założenie fundacji przez np. małżonków, rodzeństwo czy rodzica i dziecko. Taka możliwość pozwala lepiej zaplanować przyszłość majątku całej rodziny i dostosować zapisy statutu do wspólnej wizji.

Fundator odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu zasad funkcjonowania fundacji – to on określa jej cel, zasady wypłat dla beneficjentów, a także powołuje pierwsze organy fundacji, w tym zarząd.

Krąg beneficjentów fundacji rodzinnej

Jednym z najważniejszych elementów fundacji rodzinnej jest beneficjent – czyli osoba lub podmiot, który ma prawo do otrzymywania świadczeń z fundacji. To właśnie dla beneficjentów fundacja gromadzi, chroni i zarządza majątkiem.

Kto może zostać beneficjentem?

Zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej, beneficjentem może być:

• osoba fizyczna, np.:

  • członek rodziny fundatora (dziecko, małżonek, wnuk, rodzeństwo, rodzice),

  • fundator sam – może ustanowić siebie jako beneficjenta i otrzymywać świadczenia jeszcze za życia,

  • dowolna inna osoba fizyczna, nawet spoza rodziny;

• organizacja pożytku publicznego, np. fundacja charytatywna, stowarzyszenie, organizacja non-profit.

Zakres uprawnień beneficjenta

Fundator (lub fundatorzy) decyduje o tym, kto i na jakich zasadach zostaje beneficjentem. Może wskazać m.in.:

• wysokość i częstotliwość świadczeń (np. miesięczne wypłaty),

• cel wypłat (np. pokrycie kosztów edukacji, leczenia, mieszkania),

• moment rozpoczęcia otrzymywania świadczeń (np. po osiągnięciu określonego wieku),

• warunki utraty statusu beneficjenta (np. rażące naruszenie zasad określonych w statucie fundacji).

Elastyczność i kontrola

Fundacja rodzinna daje dużą elastyczność – fundator może na bieżąco zmieniać listę beneficjentów oraz zakres ich uprawnień (o ile statut fundacji to przewiduje). Dzięki temu można dostosowywać fundację do zmieniającej się sytuacji rodzinnej i majątkowej.

Ład rodzinny w fundacji

Fundacja rodzinna to nie tylko narzędzie ochrony i przekazywania majątku, ale również sposób na budowanie ładu rodzinnego – czyli trwałych zasad współpracy, komunikacji i zarządzania relacjami majątkowymi w rodzinie, często na wiele pokoleń.

Co to jest ład rodzinny?

Ład rodzinny to zbiór reguł, wartości i mechanizmów, które określają sposób zarządzania majątkiem oraz rolę członków rodziny w strukturze fundacji. Może on obejmować zarówno kwestie formalne (np. podział kompetencji, tryb podejmowania decyzji), jak i miękkie, związane z komunikacją, odpowiedzialnością czy kultywowaniem tradycji rodzinnych.

Jak fundacja wspiera budowę ładu rodzinnego?

Fundacja rodzinna umożliwia:

• jasne określenie ról i odpowiedzialności – poprzez statut i regulaminy można zdefiniować, kto z członków rodziny bierze udział w zarządzaniu, a kto jest tylko beneficjentem,

• uniknięcie konfliktów międzypokoleniowych – ustalone zasady dziedziczenia i wypłat eliminują potrzebę sporów o spadek,

• budowanie wspólnej wizji – fundator może przekazać rodzinie nie tylko majątek, ale też wartości i idee, które chce pielęgnować w kolejnych pokoleniach,

• ochronę integralności majątku – brak konieczności jego dzielenia między spadkobierców umożliwia efektywniejsze i długoterminowe zarządzanie.

Ład rodzinny w praktyce

Choć pojęcie ładu rodzinnego nie jest zdefiniowane wprost w ustawie, jego elementy można ukształtować w:

• statucie fundacji rodzinnej – jako dokument nadrzędny, określający m.in. cele fundacji, prawa beneficjentów, zasady wypłat, tryb zmiany organów,

• regulaminach wewnętrznych – np. kodeksie wartości rodzinnych, zasadach prowadzenia inwestycji czy wspólnych spotkaniach rodzinnych.

Co fundacja rodzinna może finansować

Fundacja rodzinna to elastyczne narzędzie, które pozwala nie tylko chronić majątek, ale również finansować konkretne cele i potrzeby wskazane przez fundatora – zarówno bieżące, jak i długoterminowe. Zakres finansowania zależy przede wszystkim od treści statutu oraz wskazania beneficjentów, ale przepisy dają tutaj szerokie możliwości.

Świadczenia dla beneficjentów

Głównym celem fundacji rodzinnej jest wypłacanie świadczeń na rzecz beneficjentów, którymi mogą być np. członkowie rodziny fundatora. Fundacja może finansować m.in.:

• koszty życia beneficjentów (np. comiesięczne wypłaty),

• edukację – czesne za studia, kursy, szkolenia,

• leczenie i opiekę zdrowotną,

• zakup lub utrzymanie nieruchomości (np. mieszkania dla dziecka),

• wydatki związane z rozwojem osobistym lub zawodowym,

• jednorazowe lub cykliczne premie, nagrody, wypłaty roczne.

Zakres i warunki wypłat mogą być określone szczegółowo w statucie, np. w zależności od wieku, sytuacji życiowej lub osiągnięć beneficjenta.

Finansowanie działalności społecznej i charytatywnej

Fundacja rodzinna może również wspierać organizacje pożytku publicznego – zarówno jako beneficjentów, jak i w ramach własnej działalności statutowej. Oznacza to możliwość finansowania np.:

• fundacji wspierających edukację, zdrowie czy kulturę,

• projektów lokalnych, społecznych lub naukowych,

• stypendiów dla młodych osób spoza rodziny.

Koszty związane z funkcjonowaniem fundacji

Fundacja rodzinna może finansować również własne potrzeby organizacyjne, takie jak:

• wynagrodzenia dla członków zarządu i innych organów,

• koszty obsługi prawnej, księgowej czy administracyjnej,

• szkolenia i doradztwo dla osób zaangażowanych w zarządzanie fundacją,

• utrzymanie i rozwój majątku fundacji (np. nieruchomości, inwestycje).

Kto kieruje fundacją rodzinną

Fundacją rodzinną kierują jej organy, których skład i sposób działania określa fundator w statucie. Ustawowo fundacja musi posiadać co najmniej jeden organ – zarząd – ale może mieć także inne, opcjonalne struktury, takie jak rada nadzorcza czy zgromadzenie beneficjentów.

Zarząd fundacji rodzinnej

Zarząd jest obowiązkowym organem fundacji i odpowiada za jej bieżące prowadzenie oraz realizację celów określonych przez fundatora. Do głównych zadań zarządu należy:

• reprezentowanie fundacji na zewnątrz,

• zarządzanie majątkiem fundacji,

• wypłacanie świadczeń beneficjentom,

• prowadzenie dokumentacji i sprawozdawczości,

• realizacja polityki ustalonej w statucie.

Zarząd może być jedno- lub wieloosobowy. Fundator może powołać siebie do zarządu, ale też wskazać członków rodziny, zaufanych współpracowników lub profesjonalnych menedżerów.

Rada nadzorcza (opcjonalna)

Rada nadzorcza to organ nadzoru nad działalnością zarządu. Jej ustanowienie jest obowiązkowe tylko wtedy, gdy liczba beneficjentów przekracza 25 osób. W innych przypadkach – jest dobrowolna.

Do zadań rady nadzorczej może należeć m.in.:

• kontrola prawidłowości działań zarządu,

• zatwierdzanie sprawozdań finansowych,

• zatwierdzanie decyzji o większych wydatkach lub inwestycjach,

• udział w powoływaniu lub odwoływaniu członków zarządu.

Fundator może ustalić szczegółowe kompetencje rady nadzorczej w statucie.

Zgromadzenie beneficjentów (opcjonalne)

Zgromadzenie beneficjentów to dodatkowy organ fundacji, który może być powołany, jeśli fundator chce dać beneficjentom głos doradczy lub decyzyjny. W zależności od zapisów statutu, zgromadzenie może np.:

• opiniować kierunki działania fundacji,

• rekomendować zmiany w organach,

• zatwierdzać lub opiniować określone decyzje.

Jak działa fundacja rodzinna

Właściwie tak jak każda inna prywatna osoba prawna z pewnymi odrębnościami. Zarząd musi zwrócić uwagę, aby poruszać się w ramach ustawy o fundacjach oraz statutu fundacji.

Po zarejestrowaniu fundacja staje się odrębnym właścicielem wniesionego majątku. Zarząd fundacji:

• inwestuje i pomnaża ten majątek (np. poprzez najem, lokaty, udziały w spółkach),

• dba o jego bezpieczne zarządzanie zgodnie z wolą fundatora,

• prowadzi księgowość i wypełnia obowiązki sprawozdawcze.

Fundacja nie może prowadzić pełnej działalności gospodarczej, ale może uzyskiwać przychody z określonych źródeł – m.in. z dywidend, najmu, dzierżawy, sprzedaży aktywów czy lokat kapitałowych.

Fundacja działa poprzez swoje organy:

• zarząd – obowiązkowy, prowadzi bieżące sprawy fundacji,

• rada nadzorcza – opcjonalna, sprawuje kontrolę nad zarządem (wymagana, jeśli beneficjentów jest więcej niż 25),

• zgromadzenie beneficjentów – również opcjonalne, może mieć funkcje doradcze lub decyzyjne.

Fundator ma wpływ na skład i kompetencje tych organów, co pozwala dostosować model działania fundacji do swojej wizji.

Przeczytaj również:

>> Fundacja rodzinna a spółki zagraniczne 

>> Fundacja rodzinna jako holding

Jakim majątkiem dysponuje fundacja rodzinna

W praktyce wyróżniamy trzy źródła majątku fundacji:

Majątek założycielski

Aby powołać fundację rodzinną, fundator musi przekazać do niej co najmniej 100 000 zł. Może to być:

• gotówka,

• nieruchomości (np. domy, grunty, lokale),

• udziały lub akcje w spółkach,

• papiery wartościowe,

• inne wartościowe składniki majątkowe (np. dzieła sztuki, prawa majątkowe, pojazdy).

Wszystkie te składniki wchodzą do majątku fundacji i stają się jej własnością – nie należą już do fundatora ani jego rodziny.

Majątek przekazywany w trakcie istnienia fundacji

Fundator (a także inne osoby, jeśli statut to przewiduje) może w każdym momencie przekazać fundacji dodatkowy majątek – zarówno w formie darowizny za życia, jak i zapisu testamentowego. Dzięki temu fundacja może być regularnie zasilana nowymi aktywami. Zasilenia te są zwolnione z podatku, jednakże mogą wpłynąć na możliwość zastosowania zwolnienia z PIT!

Dochody fundacji

Majątek fundacji nie musi być „bierny” – może generować przychody, np. z:

• najmu lub dzierżawy nieruchomości,

• dywidend i zysków ze spółek, w których fundacja ma udziały,

• odsetek z lokat i instrumentów finansowych,

• sprzedaży składników majątku (np. nieruchomości, papierów wartościowych),

• działalności rolniczej, leśnej, produkcji energii z OZE itp.

Dochody te mogą być reinwestowane lub przeznaczane na wypłaty świadczeń dla beneficjentów.

Czy fundacja rodzinna prowadzi działalność gospodarczą

Choć fundacja rodzinna nie jest klasycznym podmiotem biznesowym, może prowadzić działalność gospodarczą – ale tylko w ograniczonym zakresie. Jej głównym celem nie jest osiąganie zysków, lecz zarządzanie majątkiem i wypłacanie świadczeń na rzecz beneficjentów. Ustawodawca wprowadził jednak katalog dozwolonych form aktywności gospodarczej, które pozwalają fundacji na pomnażanie kapitału.

Działalność gospodarcza fundacji – katalog zamknięty

Fundacja rodzinna może prowadzić działalność tylko w wyraźnie wskazanych przez ustawę obszarach, takich jak:

• najem, dzierżawa i udostępnianie mienia (np. wynajem nieruchomości),

• przystępowanie i uczestnictwo w spółkach, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach i stowarzyszeniach,

• obrót papierami wartościowymi, udziałami i innymi instrumentami finansowymi,

• udzielanie pożyczek:

  • spółkom, w których fundacja ma udziały,

  • beneficjentom fundacji,

• produkcja energii ze źródeł odnawialnych,

• gospodarowanie nieruchomościami rolnymi,

• prowadzenie lasów w rozumieniu ustawy o lasach.

Poza tym katalogiem fundacja nie może prowadzić innej działalności gospodarczej – nie może więc np. otworzyć sklepu, prowadzić restauracji czy świadczyć usług komercyjnych.

Cel działalności gospodarczej

Działalność gospodarcza fundacji ma charakter pomocniczy i wspierający. Jej celem jest pomnażanie majątku fundacji w sposób bezpieczny i zgodny z wolą fundatora – po to, by mogła skutecznie realizować świadczenia na rzecz beneficjentów.

Opodatkowanie dochodów z działalności

Dochody fundacji uzyskane w ramach dozwolonej działalności gospodarczej są zwolnione z CIT, pod warunkiem, że nie są wypłacane osobom spoza najbliższej rodziny fundatora. Wypłaty dla najbliższych członków rodziny (np. dzieci, małżonka, wnuków) również są zwolnione z podatku od osób fizycznych.

Czy świadczenia z fundacji rodzinnej mają wpływ na zachowek

Tak – świadczenia wypłacane z fundacji rodzinnej mogą mieć wpływ na zachowek, czyli ustawową część spadku należną najbliższym członkom rodziny, którzy zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniej, niż przewiduje prawo.

Zachowek a fundacja rodzinna – podstawowe zasady

Choć fundacja rodzinna jest odrębną osobą prawną, a jej majątek nie wchodzi bezpośrednio do masy spadkowej fundatora, to ustawa o fundacji rodzinnej przewiduje specjalne przepisy dotyczące zachowku.

Do obliczania zachowku dolicza się m.in.:

• wartość mienia wniesionego przez fundatora do fundacji rodzinnej (jeśli było to w ciągu 10 lat przed śmiercią fundatora),

• świadczenia wypłacone beneficjentom fundacji za życia fundatora, jeśli są traktowane jako darowizny,

• świadczenia przekazywane beneficjentom po śmierci fundatora, jeśli mają charakter trwały i znaczący.

Wszystko to może wpływać na wysokość zachowku i być podstawą do jego dochodzenia przez osoby uprawnione (np. dzieci, małżonka, rodziców).

Jak fundacja wpływa na zmniejszenie ryzyka sporów o zachowek?

Dobrze zaprojektowana fundacja rodzinna może:

• przewidywać możliwość zaspokojenia roszczeń z tytułu zachowku w ramach świadczeń z fundacji – co zmniejsza ryzyko postępowań sądowych,

• zachęcać uprawnionych do zawarcia ugody lub zrzeczenia się zachowku w zamian za określone świadczenia z fundacji,

• umożliwić fundatorowi lepsze rozłożenie obciążeń między członków rodziny, np. przez zaplanowane wypłaty lub fundusze celowe.

Nowe narzędzia ochrony przed zachowkiem

Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadziła także:

• możliwość odroczenia terminu płatności zachowku lub rozłożenia go na raty (nawet na 5 lat, a w szczególnych przypadkach – do 10 lat),

• możliwość obniżenia wysokości zachowku przez sąd, jeśli jego wypłata poważnie zagrozi interesom fundacji i pozostałych beneficjentów.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej

Jednym z kluczowych atutów fundacji rodzinnej jest korzystne opodatkowanie, zarówno na poziomie samej fundacji, jak i wypłat dla jej beneficjentów. Ustawodawca przewidział specjalny reżim podatkowy, który zachęca do korzystania z tej formy zarządzania majątkiem.

Fundacja rodzinna a podatek CIT

Fundacja rodzinna co do zasady nie płaci podatku CIT od dochodów, które osiąga w ramach dozwolonej działalności gospodarczej, m.in.:

• z dywidend ze spółek,

• z najmu i dzierżawy nieruchomości,

• z odsetek, lokat i instrumentów finansowych,

• ze sprzedaży papierów wartościowych,

• z działalności rolniczej, leśnej lub produkcji energii z OZE.

Podatek CIT w wysokości 15% jest należny dopiero w momencie, gdy fundacja wypłaca środki na rzecz beneficjentów lub przekazuje im majątek (np. w naturze). Czyli – dochód fundacji podlega opodatkowaniu dopiero przy wypłacie, co przypomina zasady tzw. estońskiego CIT-u.

Opodatkowanie świadczeń dla beneficjentów

Dodatkowe opodatkowanie (PIT) zależy od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem:

• 0% PIT – dla beneficjentów z najbliższej rodziny (tzw. grupa zero):

  • małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki,

  • rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb;

• 10% PIT – dla dalszej rodziny i osób niespokrewnionych.

W efekcie wypłaty dla najbliższych członków rodziny są całkowicie zwolnione z podatku dochodowego, a fundacja płaci jedynie 15% CIT przy wypłacie. Dla osób spoza grupy zero całkowite opodatkowanie wynosi 15% + 10% = 25%.

Fundacja a podatek od spadków i darowizn

Świadczenia wypłacane beneficjentom nie podlegają podatkowi od spadków i darowizn – niezależnie od ich wartości. Fundacja rodzinna korzysta tu z pełnego zwolnienia.

Obowiązki podatkowe fundacji

Fundacja rodzinna ma obowiązek:

• prowadzenia pełnej księgowości,

• składania rocznego zeznania CIT,

• prowadzenia ewidencji wypłat na rzecz beneficjentów,

• wyliczania i wpłacania podatku CIT w terminie 20. dnia miesiąca po wypłacie świadczeń.

Jak założyć fundację rodzinną

Założenie fundacji rodzinnej wymaga przemyślanego planu, odpowiedniego przygotowania dokumentów oraz spełnienia kilku formalności. Cały proces można podzielić na kilka kluczowych etapów:

Przygotowanie statutu fundacji

Statut to najważniejszy dokument fundacji rodzinnej – określa jej cele, sposób działania oraz zasady zarządzania i wypłacania świadczeń. Powinien zawierać m.in.:

• nazwę i siedzibę fundacji,

• dane fundatora (lub fundatorów),

• cel fundacji i sposób jego realizacji,

• wskazanie beneficjentów lub zasad ich określania,

• zasady wypłaty świadczeń,

• skład i kompetencje organów (np. zarządu, rady nadzorczej),

• zasady zarządzania majątkiem,

• tryb zmian statutu i rozwiązania fundacji.

Statut powinien być precyzyjny i dopasowany do potrzeb rodziny – jego jakość ma kluczowe znaczenie dla przyszłego funkcjonowania fundacji.

Zgromadzenie założycieli

Jeśli fundacja ma więcej niż jednego fundatora, konieczne jest wspólne ustalenie zapisów statutu oraz zasad współpracy. Na tym etapie:

• uzgadnia się treść aktu założycielskiego,

• ustala się wysokość funduszu założycielskiego (minimum 100 000 zł),

• wskazuje się pierwszych członków organów fundacji (np. zarządu).

Fundatorzy mogą też ustalić dodatkowe regulaminy wewnętrzne lub politykę inwestycyjną.

Podpisanie aktu założycielskiego

Fundacja rodzinna powoływana jest w formie aktu założycielskiego sporządzonego notarialnie. Można ją również ustanowić w testamencie – wtedy powstaje dopiero po śmierci fundatora.

W akcie notarialnym fundator składa oświadczenie o ustanowieniu fundacji i przyjęciu statutu. Jednocześnie określa, jaki majątek zostaje przekazany na fundusz założycielski.

Rejestracja fundacji rodzinnej

Po podpisaniu aktu notarialnego zarząd fundacji (lub fundator) składa wniosek o wpis do Rejestru Fundacji Rodzinnych, który prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Do wniosku należy dołączyć:

• akt założycielski,

• statut fundacji,

• dane członków organów,

• potwierdzenie wniesienia funduszu założycielskiego.

Rejestracja powinna nastąpić w ciągu 14 dni od złożenia wniosku – w praktyce może to być nawet kilka miesięcy (sąd w Piotrkowie jest dość obłożony w tej chwili). Z chwilą wpisu fundacja uzyskuje osobowość prawną.

Otwarcie rachunku bankowego

Po zarejestrowaniu fundacji należy założyć dla niej rachunek bankowy, na który zostanie przelany fundusz założycielski (jeśli jeszcze nie został wpłacony). Z tego konta fundacja będzie zarządzać swoim majątkiem i wypłacać świadczenia beneficjentom.

Fundacja rodzinna – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Fundajca rodzinna w pytaniach i odpowiedziach.

Co to jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to specjalna forma prawna stworzona z myślą o ochronie i zarządzaniu majątkiem rodzinnym, a także jego sukcesji międzypokoleniowej. Pozwala fundatorowi na przekazanie majątku do fundacji, która następnie wypłaca świadczenia wskazanym beneficjentom – np. członkom rodziny, zgodnie z zasadami określonymi w statucie.

To narzędzie, które łączy w sobie funkcje majątkowe, podatkowe i sukcesyjne, zapewniając stabilność i ciągłość zarządzania rodzinnych zasobów.

Jakie podatki płaci fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna podlega opodatkowaniu według specjalnego, korzystnego reżimu:

• Nie płaci CIT od bieżących dochodów (np. z dywidend, najmu, inwestycji) – podatek pojawia się dopiero przy wypłacie świadczeń.

• CIT 15% – płacony przez fundację w momencie wypłaty środków beneficjentom.

• PIT 0% lub 10% – płacony przez beneficjenta (tylko jeśli nie należy do najbliższej rodziny).

• Brak podatku od spadków i darowizn – świadczenia z fundacji są z niego całkowicie zwolnione.

Ile kosztuje prowadzenie fundacji rodzinnej?

Koszty prowadzenia fundacji rodzinnej są zależne od jej struktury i skali majątku. Do najczęstszych kosztów należą:

• jednorazowa opłata notarialna za akt założycielski (ok. 1 000–2 000 zł),

• opłata sądowa za rejestrację (500 zł),

• bieżąca obsługa prawno-księgowa (od kilku do kilkunastu tysięcy złotych rocznie),

• wynagrodzenia dla członków zarządu (jeśli przewidziane),

• koszty administracyjne (np. konto bankowe, raportowanie, ewidencja świadczeń).

W praktyce, przy większych majątkach fundacja rodzinna jest tańszą i bezpieczniejszą alternatywą niż inne formy zarządzania i sukcesji majątku.

Co można wnieść do fundacji rodzinnej?

Do fundacji można wnieść niemal każdy składnik majątku, w szczególności:

• gotówkę i środki finansowe,

• udziały lub akcje w spółkach,

• nieruchomości (mieszkania, domy, grunty),

• papiery wartościowe i inne instrumenty finansowe,

• prawa autorskie i majątkowe,

• przedmioty wartościowe (np. dzieła sztuki, pojazdy).

Wniesienie majątku do fundacji nie powoduje podatku od darowizny ani podatku dochodowego – to istotna korzyść podatkowa.

Czy fundacja rodzinna płaci ZUS?

Nie. Fundacja rodzinna nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i nie płaci składek ZUS – ani jako podmiot, ani w związku z wypłatami świadczeń dla beneficjentów.

Wyjątek może dotyczyć sytuacji, gdy fundacja zatrudnia pracowników lub zawiera umowy cywilnoprawne (np. z członkami zarządu) – wtedy obowiązki ZUS mogą pojawić się na zasadach ogólnych, ale nie dotyczą świadczeń dla beneficjentów.

Fundacja rodzinna – podsumowanie

Fundacja rodzinna to nowoczesne narzędzie do zarządzania i ochrony majątku rodzinnego, które łączy w sobie zalety planowania sukcesji, bezpieczeństwa podatkowego i elastycznego wsparcia najbliższych. Dzięki fundacji możliwe jest:

• skuteczne przekazanie majątku kolejnym pokoleniom bez konieczności jego dzielenia,

• wyeliminowanie wielu ryzyk związanych z postępowaniami spadkowymi,

• wypłacanie świadczeń rodzinie na jasno określonych zasadach,

• korzystanie z preferencyjnych zasad opodatkowania,

• zachowanie kontroli nad majątkiem nawet po śmierci fundatora.

Dobrze zaprojektowana fundacja rodzinna to inwestycja w przyszłość rodziny – nie tylko majątkową, ale też organizacyjną i emocjonalną.

Jak mogę Ci pomóc

Jeśli rozważasz założenie fundacji rodzinnej lub chcesz dowiedzieć się, czy to rozwiązanie pasuje do Twojej sytuacji – zapraszam do kontaktu. W CGO Group pomagamy:

• zaprojektować strukturę fundacji i dopasować ją do indywidualnych celów,

• przygotować statut i wszystkie niezbędne dokumenty,

• przeprowadzić cały proces rejestracji i wdrożenia fundacji,

• zapewnić kompleksową obsługę prawną, podatkową i księgową fundacji na każdym etapie jej funkcjonowania.

Skorzystaj z konsultacji tutaj – chętnie odpowiemy na Twoje pytania i pomożemy zaplanować fundację „szytą na miarę”.

          Michał Gawlak
          radca prawny

Zdjęcia: CGO legal

***

Zapraszam Cię do słuchania podcastu: „Fundatorem Być” na YouTube!:

Fundator fundacji rodzinnej

Kim jest Fundator fundacji rodzinnej? Jaka jest jego sytuacja? Czy ma szczególną pozycję w fundacji rodzinnej?

Z dniem 22 maja 2023 r. w życie weszła ustawa o fundacjach rodzinnych. Wprowadziła do polskiego systemu prawnego nową kategorię osoby prawnej – polską fundację rodzinną.

Fundacja rodzinna to rozwiązanie znane z innych, dojrzalszych jurysdykcji zachodnich – umożliwia planowanie sukcesyjne przedsiębiorcy (fundatora) przeciwdziałając rozdrobnieniu majątku, czy wręcz likwidacji firmy na wypadek jego lub jej śmierci [Czytaj dalej…]

Otagowane jako: fundacja rodzinna w 2025